Η Κατανόηση της Πραγματικής Φύσης των Συναισθημάτων

Η Κατανόηση της Πραγματικής Φύσης

των Συναισθημάτων

Γκέντυν Ρίνποτσε

Aυτοί που εξασκούν την Βατζραγιάνα, τις μυστικές ταντρικές διδασκαλίες, έχουν μια ιερή δέσμευση να μην απορρίπτουν τα συναισθήματα της προσκόλλησης, του θυμού, της άγνοιας, της υπερηφάνειας και της ζήλιας. Ο λόγος που γίνεται αυτό είναι γιατί αν τα απορρίψουν δεν θα είναι ποτέ σε θέση να ανακαλύψουν τη σοφία που έχουν από την φύση τους. Εγκαταλείποντας τα 5 δηλητήρια, εγκαταλείπουμε ταυτοχρόνως κάθε πιθανότητα να συνειδητοποιήσουμε τις πέντε σοφίες, εφόσον δεν πρόκειται ποτέ να βρεθούν πουθενά αλλού εκτός από μέσα στα ίδια τα συναισθήματα.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όταν ασκούμε την ταντρική πρακτική, πρέπει να δουλεύουμε με τα διάφορα αντικείμενα τα οποία προκαλούν τις συναισθηματικές αντιδράσεις ώστε να βιώσουμε την αντίστοιχη σοφία. Τα ίδια τα αντικείμενα της προσκόλλησης, της εχθρότητας και τα λοιπά, γίνονται τα μέσα απελευθέρωσης από τις συναισθηματικές συγκρούσεις.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι αν ένα από τα πέντε δηλητήρια εμφανιστεί στο πνεύμα μας, εμείς πρέπει να στραφούμε κατ’ ευθείαν στην ουσία του μέχρι να καταλάβουμε ότι στην πραγματικότητα δεν έχει καθόλου αληθινή υπόσταση.

Αντίληψη, συναισθήματα

και σοφία

Τα συναισθήματα παρουσιάζονται λόγω των καταστάσεων που δημιουργούνται από το συγχυσμένο πνεύμα μας. Η βασική συνείδησή μας, η οποία βρίσκεται σε κατάσταση άγνοιας την παρούσα στιγμή, προβάλλει τη ιδέα ενός κόσμου που βιώνεται μέσω των πέντε αισθήσεων, των πέντε αισθητήριων οργάνων και της ενεργούς σχέσης τους με τα εξωτερικά αντικείμενα. Λόγω των προγενέστερων συνήθειών μας προβάλλει από τον εαυτό του εικόνες τις οποίες θεωρεί ξέχωρες από το ίδιο. Αυτές τότε γίνονται μορφές οι οποίες συμπεριφέρονται ως αντικείμενα για την όραση, ήχοι οι οποίοι γίνονται αντικείμενα για την ακοή κ.ο.κ. Η παρουσία αυτών των φαινομενικά ανεξαρτήτων αντικειμένων κάνει το πνεύμα να διαταραχθεί, επιτρέποντας την εμφάνιση των συναισθημάτων.

Για παράδειγμα, όταν τα μάτια μας βλέπουν μια μορφή, τα πράγματα δεν σταματούν εκεί αλλά αντιδρούμε άμεσα σ’ αυτήν. Όταν η μορφή αυτή μας αρέσει, αισθανόμαστε έλξη σ’ αυτήν. Αν την βρίσκουμε δυσάρεστη ή αποκρουστική, την απορρίπτουμε και θέλουμε να ξεφύγουμε. Το ίδιο ισχύει για όλες τις αισθητήριες πληροφορίες, οπότε ακούμε, οσφραινόμαστε, γευόμαστε, ή αγγίζουμε κάτι.

Κάθε φορά που τα αισθητήρια όργανα λειτουργούν θα πρέπει να στρεφόμαστε κατευθείαν στην πραγματική ουσία αυτού που συμβαίνει. Βαθμιαία αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε πως το αντικείμενο το οποίο παρατηρούμε είναι στην πραγματικότητα το πνεύμα σε δράση. Τ ο αντικείμενο είναι αδιαχώριστο από το πνεύμα -είναι το ίδιο το πνεύμα και γι’ αυτό δεν υπάρχει η ανάγκη να δημιουργήσουμε τεχνικό δυϊσμό με το να διατηρούμε μια ξεκάθαρη διαφορά μεταξύ του υποκειμένου και του αντικειμένου. Αν κοιτάξουμε την ουσία αυτής της μη δυαδικής κατάστασης -την αληθινή φύση του αντικειμένου και του πνεύματος που το αντιλαμβάνεται, θα ανακαλύψουμε την αληθινή ουσία του ίδιου του πνεύματος.

Αυτή η αντίληψη της αληθινής ουσίας του πνεύματος πραγματοποιείται όταν όλες οι προηγούμενες σκέψεις έχουν φτάσει στο τέλος και η επόμενη σκέψη δεν έχει ακόμα εμφανιστεί. Το πνεύμα ασκείται μέσα στο αυθόρμητο παρόν, στην δική του πραγματικότητα. Είναι το πνεύμα που βλέπει την δική του ουσία και αυτό είναι που αποκαλούμε πρωταρχική σοφία. Ύστερα η παρουσία της πρωταρχικής σοφίας στο πνεύμα εξαλείφει τα συναισθήματα αυτομάτως. Είναι ακριβώς όπως όταν ανάβουμε ένα κερί σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο: μόλις παρουσιαστεί το φως, το σκοτάδι αυτόματα εξαφανίζεται. Όμοια, το απλό γεγονός της ύπαρξης της σοφίας στο πνεύμα χρησιμεύει στην πλήρη απομάκρυνση όλων των συναισθημάτων.

Αν πετύχουμε στον διαλογισμό κατ’ αυτόν τον τρόπο, την στιγμή που θα εντοπίσουμε ένα από τα συναισθήματα στο πνεύμα μας, την ίδια ακριβώς στιγμή θα δούμε την σοφία του και γι’ αυτό θα απελευθερωθούμε από την συναισθηματική του πλευρά. Αυτό είναι γνωστό ως ταυτόχρονη εμφάνιση και απελευθέρωση των συναισθημάτων. Κάθε ένα από τα πέντε δηλητήρια αναγνωρίζονται τότε ως μια από τις πέντε σοφίες.

Αν παρ’ όλο αυτά δεν κατορθώσουμε να διακρίνουμε τη σοφία του γεγονότος που λαμβάνει χώρα στο πνεύμα, μπλέκουμε για ακόμα μια φορά στην δυαδικότητα. Ακολουθούμε την σκέψη, επηρεαζόμαστε απ’ αυτήν και αρχίζουμε να αντιδρούμε στο αντικείμενο, είτε κάνοντάς το αποδεκτό είτε απορρίπτοντάς το, μέχρι το πνεύμα μας να καταληφθεί από σύγχυση και συναισθήματα και να καταλήξουμε στο να πρέπει να βιώσει την οδύνη που επακολουθεί.

Το κείμενο λέει πως εάν εγκαταλείψουμε τα πέντε δηλητήρια, θα είναι αδύνατο να βρούμε οποιοδήποτε είδος σοφίας. Η δραστηριότητα των συναισθημάτων είναι η δραστηριότητα του πνεύματος. Κάθε συναίσθημα που εμφανίζεται δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο το πνεύμα το ίδιο σε δράση, έτσι εάν απορρίψουμε τα συναισθήματα, να απορρίψουμε ταυτόχρονα και το πνεύμα. Εν τούτοις μόνο μέσω της δραστηριότητάς του θα μπορέσουμε να ανακαλύψουμε την δραστηριότητα της σοφίας, οπότε εάν απορρίψουμε την συναισθηματική δραστηριότητα, απορρίπτουμε ταυτόχρονα την πιθανότητα να συναντήσουμε την δραστηριότητα της σοφίας. Αυτό δεν θα μας οδηγήσει ποτέ στην συνειδητοποίηση της απόλυτης πραγματικότητας του πνεύματος.

Ένα σημείωμα που αξίζει να προσέξουμε

Το να εγκαταλείψουμε τα πέντε ενοχλητικά συναισθήματα σημαίνει να διαλέξουμε έναν λιγότερο άμεσο δρόμο προς την φώτιση. Είναι ο τρόπος που ακολούθησαν οι Σράβακας. Όμως με το να βλέπουμε την αληθινή φύση των συναισθημάτων καθώς και όποτε προκύπτουν δεν είναι ένα εύκολο έργο. Αν απλά επιτρέψουμε στον εαυτό μας να κοιτάξει τα συναισθήματα το ένα μετά το άλλο όπως εμφανίζονται στο πνεύμα μας με τον συνηθισμένο τρόπο, δεν θα διαφέρουμε από πριν, τίποτα δεν θα έχει αλλάξει. Αν στην πραγματικότητα απολαμβάνουμε τα συναισθήματά μας, αν αυξάνουμε εσκεμμένα την δύναμή τους μέχρι να νιώσουμε εντελώς μεθυσμένοι με αυτά, τότε θα φερόμαστε σαν δαιμονισμένοι, με αποτέλεσμα να συσσωρεύουμε κάρμα δαίμονα.

Είναι εξίσου πιθανό να γίνουμε ο τύπος του ανθρώπου ο οποίος υπερηφανεύεται όλο και πιο πολύ για την ικανότητά του να αντιμετωπίζει τα συναισθήματα με το να διακρίνει την αληθινή τους φύση. Παρά το γεγονός ότι η κατανόησή του δεν είναι ανεπτυγμένη στο έπακρο, αυξάνει την δύναμη των συναισθημάτων. Όσο πιο πολύ ενδυναμώνονται αυτά, τόσο πιο μεγάλη γίνεται η υπερηφάνειά του. Και τα πράγματα δεν σταματούν εκεί. Παρόλο που δεν είναι πραγματικά ελεύθερος από την συναισθηματική σύγχυση, ο ίδιος λέει ότι είναι, θέτει τον εαυτό του ως παράδειγμα στους άλλους για το πως θα βιώνουν τα συναισθήματα χωρίς να παρασύρονται απ’ αυτά. Με κίνητρο την μεγάλη υπερηφάνεια, προσπαθεί συνεχώς να βελτιώνει την φήμη του, να αναγνωριστεί σαν κάποιος πολύ σημαντικός, κάποιος πολύ γνωστός για την ικανότητά του, να δουλεύει με τα συναισθήματα. Όλο και περισσότερο εκτός ελέγχου, συνεχώς πιο μπερδεμένος, συσσωρεύει κάρμα το οποίο γίνεται όλο και πιο αρνητικό.

Ένας Βούδας για κάθε συναίσθημα

Αν καταφέρουμε να κοιτάξουμε απευθείας την πραγματικότητα κάθε ενός από τα πέντε δηλητήρια όπως εμφανίζονται, θα αντιληφθούμε πως δεν είναι τίποτε άλλο από τις πέντε σοφίες. Στο δηλητήριο του θυμού και του μίσους, θα αντιληφθούμε την καθρεπτίζουσα σοφία που αντιστοιχεί στον Βούδα Ντόρτζε Σέμπα. Κοιτάζοντας απευθείας την αληθινή φύση της υπερηφάνειας, θα βρούμε τη σοφία της ισότητας και τον Βούδα Ρατνασαμπάβα. Στην φύση της επιθυμίας θα ανακαλύψουμε την διακρίνουσα σοφία και τον Βούδα Αμιτάμπα. Όταν δούμε τη ζήλια, θα αντικρίσουμε την σοφία που πραγματοποιεί τα πάντα και τον Βούδα Αμογκασίντι. Τέλος, όταν δούμε την άγνοια θα βρούμε την σοφία του Νταρμαντάτου που είναι η ίδια η πραγματικότητα και τον Βούδα Βαϊροτσάνα.

Αυτοί οι Βούδες αναλογούν επίσης στις διαφορετικές στοιχειώδεις ενέργειες του σώματος, η κάθε μία από τις οποίες συσχετίζεται με ένα από τα συναισθήματα. Το να βλέπουμε τα συναισθήματα δεν προσκομίζει μόνο την συνειδητοποίηση μιας όψης της σοφίας, αλλά μετασχηματίζει επίσης το αντίστοιχο στοιχείο του σώματος σε έναν από τους πέντε Βούδες.

Ακολουθώντας αυτό τον δρόμο δεν αναζητούμε να εγκαταλείψουμε τα πέντε συναισθήματα, αλλά μόνο να δούμε απευθείας την ουσία τους ή τη πραγματικότητά τους, βάσει των οποίων αυτά μετασχηματίζονται αυτόματα εκεί και τότε στις πέντε σοφίες και να γεννούμε αυθόρμητα το πνεύμα των πέντε Βουδιστικών αρχέτυπων.

Αυτό το είδος άσκησης χρησιμοποιείται απ’ αυτούς που διαλογίζονται σύμφωνα με την παράδοση Μαχαμούντρα ή με την Τζόγκτσεν.

Ένα φάρμακο για όλες τις αρρώστιες

Το να κοιτάξουμε απευθείας την ουσία της φύσης ενός συναισθήματος είναι μια μέθοδος η οποία μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις περιπτώσεις, ακριβώς όπως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα φάρμακο για να γιατρέψουμε εκατό αρρώστιες.

Ο ασκητής με μεγάλες αποδόσεις θα χρησιμοποιήσει αυτή την μέθοδο ώστε να εξουδετερώσει τα συναισθήματα μόλις κάποιο απ’ αυτά εμφανιστεί στο πνεύμα. Είναι σα να τοποθετεί κάποιος μια πολύ μικρή σπίθα σε ένα σωρό από στεγνό άχυρο: αμέσως αυτό θα πάρει φωτιά και θα καταστραφεί ολοκληρωτικά. Παρ’ όλο που η αρχική σπίθα είναι πολύ μικρή, μπορεί να κάψει οποιαδήποτε ποσότητα από άχυρο. Όμοια, μια μικρή μόνο σπίθα σοφίας μπορεί να κάψει ολοσχερώς όλη την σύγχυση του πνεύματος και τα συναισθήματα που συσχετίζονται μ’ αυτήν, μέχρι που αυτό που θα μείνει στο πνεύμα θα είναι μόνο η απόλυτη πραγματικότητα.

Αυτοί με μέτρια ικανότητα θα χρησιμοποιήσουν αυτή τη μέθοδο ως εξής: Μόλις ανιχνεύσουν την παρουσία ενός συναισθήματος στο πνεύμα όταν διαλογίζονται, θα το αντικρίσουν με γυμνή, επίμονη ματιά. Το συναίσθημα ηρεμεί από μόνο του και χαλαρώνει η κυριαρχία του στο άτομο. Αυτή η διαδικασία λέγεται ότι είναι σαν να αναγνωρίζουμε την μη δυαδικότητα των κυμάτων και του νερού. Πολλά κύματα σε κίνηση, παίρνοντας συνεχώς διαφορετικές μορφές και σχήματα, μπορούν να ειδωθούν στην επιφάνεια του ωκεανού, παρ’ όλα αυτά το περιεχόμενο των κυμάτων είναι απλά το ίδιο το νερό του ωκεανού. Δεν μπορεί να γίνει πραγματική διάκριση μεταξύ των κυμάτων και του νερού. Όμοια, οι πολλές και διάφορες μορφές των συναισθημάτων που εμφανίζονται στο πνεύμα δεν είναι τίποτε άλλο παρά το ίδιο το πνεύμα. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει κανένας λόγος να απορρίπτουμε τα συναισθήματα ή να τα θεωρήσουμε ξέχωρα από το πνεύμα. Ο μέσος ασκητής θα είναι σε θέση να το καταλάβει, και βιώνοντας άμεσα το γεγονός ότι τα συναισθήματα είναι απλά το πνεύμα, αυτά θα πρέπει να ηρεμήσουν από μόνα τους.

Ο ασκητής με μέτριες ικανότητες θα είναι σε θέση μέσω αυτής της εξάσκησης να γνωρίζει το συναίσθημα καθώς εμφανίζεται στο πνεύμα. Δεν θα ανακατευτεί ούτε θα παρασυρθεί από κάποιο συναίσθημα, πράγμα που συνήθως συμβαίνει. Είναι όπως με κάποιον τρελό ο οποίος ξαφνικά βρίσκει τα λογικά του, ελεύθερος από την τρέλα του, η κανονική συνείδησή του επιστρέφει. Παρόμοια, μόλις ένα άτομο συνειδητοποιήσει την παρουσία ενός συναισθήματος, εφαρμόζει τη πρακτική που θεωρεί κατάλληλη στην συγκεκριμένη περίπτωση. Το να έχουμε συνείδηση του συναισθήματος, ακόμα και αν η γνώση μας δεν είναι αρκετά ξεκάθαρη ώστε να μας ελευθερώσει τελείως από αυτό, παρέχει το σημείο εκκίνησης για την εφαρμογή άλλων, πιο προσιτών προσεγγίσεων.

Τι είναι συναίσθημα

Είναι σημαντικό να είμαστε ξεκάθαροι για το τι εννοούμε μη την λέξη συναίσθημα. Καθημερινά χρησιμοποιούμε αυτή την λέξη για να περιγράψουμε κάτι που μπορεί να αναγνωρίσει κανείς χωρίς δυσκολία, ένα ξεκάθαρο αίσθημα στο πνεύμα, το οποίο είναι ταυτόχρονα και αντίδραση και κινητήρια δύναμη. Παρ’ όλα αυτά στον Βουδισμό, το συναίσθημα είναι κάτι πολύ παραπάνω απ’ όλα αυτά. Είναι μια πνευματική κατάσταση, η οποία αρχίζει την στιγμή που το πνεύμα λειτουργεί με δυϊστικό τρόπο, πολύ πριν ένας κανονικός άνθρωπος το αντιληφθεί.

Το συναίσθημα είναι η συνηθισμένη προσκόλληση που μας κάνει να κατηγοριοποιούμε αυτόματα τις εμπειρίες μας σύμφωνα με το αν το ‘’Εγώ’’ μας τις βρίσκει ελκυστικές (επιθυμία), αποκρουστικές (θυμός), ή ουδέτερες (άγνοια). Όσο περισσότερη προσκόλληση υπάρχει, τόσο πιο έντονες θα είναι οι αντιδράσει μας, μέχρι να φτάσουμε σε ένα σημείο, στο οποίο αυτές θα περάσουν στο συνειδητό τμήμα του πνεύματος και θα εκδηλωθούν ως εμφανή αισθήματα τα οποία συνήθως αποκαλούνται συναισθήματα.

Στις παραπάνω αντιδράσεις, οι οποίες ονομάζονται τα τρία δηλητήρια, προστίθενται αυτές του να θεωρούμε την δική μας εμπειρία ανώτερη (υπερηφάνεια) και του να κρίνουμε την δική μας θέση σε σχέση με το παρατηρούμενο αντικείμενο (ζήλια), και δίνουν τα πέντε δηλητήρια. Η λέξη δηλητήρια χρησιμοποιείται γιατί αυτές οι αντιδράσεις δηλητηριάζουν το πνεύμα μας και εμποδίζουν την εμφάνιση της έμφυτης σοφίας του.

Διαβάζοντας τις οδηγίες του Τσάγκμε Ρίνποτσε, θα πρέπει να καταλάβουμε προσεκτικά κάθε λέξη για τα πέντε συναισθήματα στην ευρύτερη δυνατή τους έννοια. Αν δεν το κάνουμε αυτό, καθιστούμε αδύνατο για εμάς να καταλάβουμε πραγματικά την όλη σημασία της διδασκαλίας.

Μας είναι δύσκολο να θεωρήσουμε την άγνοια συναίσθημα, αλλά αν το σκεφτούμε προσεκτικά, θα δούμε ότι μπορούμε να επηρεαστούμε από την άγνοια κατά τον ίδιο τρόπο που μπορούμε να επηρεαστούμε από την επιθυμία ή από τον θυμό. Η άγνοια δεν είναι κάτι το ουδέτερο χωρίς επιδράσεις ή επιπτώσεις, αλλά είναι μια κατάσταση του πνεύματος που μας κάνει να αντιδρούμε συγκεκριμένα με κάποιο τρόπο.

Αγνοια έχουμε όταν δεν είμαστε σε θέση να βλέπουμε τα πράγματα έτσι όπως ακριβώς είναι. Αυτό μπορεί να γίνεται συνειδητά, δηλ. να πρόκειται για την αδυναμία μας να αναγνωρίσουμε αυτό που συμβαίνει πράγμα που κάποιες φορές αποκαλούμε αθωότητα, ή για συναισθήματα αδιαφορίας, ή ακόμα για το να μη θέλουμε να γνωρίζουμε. Μπορεί να κυμαίνεται από την γενική σύγχυση για το τι πραγματικά συμβαίνει ως την διαμόρφωση καθαρών αποφάσεων. Υπάρχει ένα συγκεκριμένο στοιχείο προσκόλλησης. Η άγνοια μπορεί να είναι αρκετά βολική (‘’η άγνοια είναι ευδαιμονία...’’). Αν παρατηρήσουμε τους εαυτούς μας σε βάθος θα ανακαλύψουμε αυτή την στάση σε πολλές από τις συμπεριφορές μας. Σύμφωνα με την Βουδιστική άποψη η άγνοια μόνο ευδαιμονία και αθωότητα δεν είναι. Πράγματι, είναι η κύρια αιτία για την οποία υποφέρουμε και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συμπεριλαμβάνεται στα πέντε δηλητήρια.

Το κείμενο πάνω στο οποίο βασίζεται η διδασκαλία του είναι έργο του Τσάγκμε Ρίνποτσε, ενός πολυμαθούς και πεπειραμένου Λάμα του 17ου αιώνα.

Ο Λάμα Γκέντυν Ρίνποτσε είναι θιβετανικής καταγωγής και ένας απ’ αυτούς που έφυγαν από την χώρα του όταν εισέβαλαν οι Κινέζοι. Γνωστός ως διαλογιστής ο οποίος έμεινε πολλά χρόνια σε απομόνωση και στο Θιβέτ και στην

Ινδια, προσκλήθηκε στην Ντόρντογκν την δεκαετία του ‘70 για να διδάξει διαλογισμό στους ενδιαφερόμενους δυτικούς. Από τότε έχει κάνει την Γαλλία ‘’σπίτι του’’, και ασχολείται με το να καθοδηγεί τους μαθητές του, στις τρίχρονες απομονώσεις, στα εφτά κέντρα στην Auvergne.

Στις 31 Οκτωβρίου του 1997, ο Γκέντυν Ρίνποτσε πέθανε από τις περιπλοκές της μεγάλης ηλικίας στο Λε Μπόστ της Γαλλίας.

BUDDHISM TODAY, Vol.2, 1996
Copyright ©1996 Kamtsang Choling USA

πηγή:http://www.diamondway-buddhism.gr/emotions.htm